FORMOWANIE BEL I OWIJANIE ZIELONKI FOLIĄ

Prostym do osiągnięcia a jednocześnie istotnym celem przy wytwarzaniu kiszonki w belach jest wytworzenie warunków beztlenowych w beli po owinięciu, które utrzymują się do spasania. Przyczyniają się do tego dwa czynniki: struktura i gęstość beli oraz skuteczność nieprzepuszczającej powietrza bariery. W nowoczesnej praktyce rolniczej owija się bele wieloma warstwami folii z tworzywa w celu uzyskania trwałej, nieprzepuszczalnej powietrza bariery. Przy zakiszeniu zachowuje się wartość odżywczą zielonki i zmniejsza zagrożenie gniciem, które często występowało w przypadku stosowanych wcześniej worków. Folie naciąga się za pomocą naciągacza na owijarce bel, a następnie owija się nią bele. Pamięć tworzywa sztucznego – właściwość dzięki której folia powraca do pierwotnych wymiarów – powoduje kurczenie się folii wokół beli, która tworzy bardzo szczelną i niezawodna barierę. Warstwy folii wysokiej jakości łatwiej zlepiają się ze sobą, co zwiększa szczelność bariery i ułatwia proces owijania bel.

FOLIA DO SIANOKISZONKI

Folia do kiszonki powinna spełniać trzy podstawowe warunki: musi mieć dobre właściwości mechaniczne, dobrze przylegać (kleić się) i zawierać stabilizatory chroniące przed uszkodzeniem przez światło słoneczne – głównie promieniowanie ultra fioletowe. Niezbędna jest wysoka jakość folii, co wiąże się z naprężeniami występującymi podczas owijania transportu i magazynowania, dzięki czemu:

• Proces owijania przebiega bez problemów – mniej przerw z powodu rozdarcia, niejednorodnego napięcia lub zablokowania urządzeń
• Utrzymuje się gęstość beli i zapobiega uszkodzeniom – przez długi okres w szerokim zakresie warunków klimatycznych i przy typowych operacjach z belami
• Utrzymuje się gęstość beli i zapobiega uszkodzeniom – przez długi okres w szerokim zakresie warunków klimatycznych i przy typowych operacjach z belam
• Folia stanowi barierę dla wody i tlenu – utrzymuje odpowiednie stężenie gazowego dwutlenku węgla wewnątrz beli, który działa jako konserwant

OWIJANIE BEL SIANOKISZONKI – ILE WARSTW FOLII ZASTOSOWAĆ?

Jednym z najważniejszych czynników pry produkcji kiszonki jest ilość warstw folii użytych do owijania balotów. Zastosowanie wielu warstw folii tworzy lepsza barierę ochronną. Nasuwa się zatem pytanie ile warstw folii należy zastosować, aby powstrzymać dostęp tlenu do kiszonki przy jednoczesnym utrzymaniu niskich kosztów produkcji.

DWIE, CZTERY CZY SZEŚĆ WARSTW FOLII? CO MÓWIĄ NA TEN TEMAT WYNIKI BADAŃ?

Generalnie do belowania kiszonki zaleca się stosowanie czterech warstw wysokogatunkowej folii, natomiast są przypadki, gdy trzeba stosować sześć warstw: gęsto zbite bele z dużym udziałem suchej masy, belowanie roślin o grubych łodygach oraz belowanie kiszonki na pasze dla koni.

BADANIE 1

Badanie przeprowadzono w Instytucie Upraw Łąkowych i Badań Środowiskowych (IGER) w Walii. Testy odbyły się w typowym gospodarstwie rolnym, zielonka była belowana bezpośrednio na polu i następnie przewożona do miejsca składowania. Wyniki (tabela 1) ukazują różnicę w szczelności i pokryciu kiszonki pleśnią przy kolejno 4 i 6 warstwach folii.

TABELA 1 – WPŁYW ILOŚCI WARSTW FOLII NA SZCZELNOŚĆ BELI I JAKOŚĆ KISZONKI

*Szczelność beli obliczona na podstawie czasu w jakim powietrze o normalnym ciśnieniu atmosferycznym powróciło do beli po wytworzeniu w niej próżni. Im wyższy wynik, tym bardziej szczelna bela.

ZASTOSOWANIE FOLII DO SIANOKISZONKI W UŻYCIU

Folia powinna być należycie przygotowana do owijania. Rolki z folią powinny być przechowywane pionowo, w temperaturze otoczenia. W celu uniknięcia uszkodzeń, rolki należy wyjąć z opakowania bezpośrednio przed owijaniem.

KONSERWACJA OWIJARKI

Z upływem czasu klej z folii odkłada się na rolkach owijarki, szczególnie tych wykonanych z gumy bądź plastiku. Prowadzi to do przyklejania się pyłu do rolek i w efekcie uniemożliwia odpowiedni naciąg folii. Rolki owijarki powinny być regularnie czyszczone spirytusem (nie benzyną, ponieważ niszczy ona powierzchnię rolki). Może również zajść potrzeba ponownego wyżłobienia wyrobionego bieżnika rolki przy pomocy szlifierki kątowej

PRZED OWIJANIEM NALEŻY UWAŻNIE PRZECZYTAĆ INSTRUKCJE DOŁĄZCONE DO FOLII I OWIJARKI.

TESTY PRZED OWIJANIEM

Przed przystąpieniem do prac warto przetestować owijarkę, aby upewnić się, że kiszonka będzie zawinięta w odpowiednio szczelne bele.

SPRAWDZENIE 50% ZAKŁADKI

Należy założyć bele na owijarkę i nawinąć ją dwoma obrotami urządzenia. Następnie zmierzyć odstęp od krawędzi pierwszej warstwy do miejsca, w którym folia zaczyna być przykryta przez drugą warstwę. Dystans ten powinien wynosić połowę wysokości folii rozciągniętej na beli.

SPRAWDZENIE ILOŚCI WARSTW

• Kładziemy pierwszą bele na owijarce
• Powoli owijamy bele do momentu kiedy zielonka nie wystaje spod folii i liczymy ile obrotów minęło do tego momentu
• Dodajemy jeszcze jeden obrót w celu uzyskania 50% zakładki
• Aby uzyskać 4 warstwy folii, należy powyższe punkty powtórzyć dwukrotnie, natomiast przy 6 warstwach – trzykrotnie.

SPRAWDZANIE SIŁY NACIĄGU FOLII

• Zakładamy belę na owijarkę
• Zawijamy belę o połowę obrotu obrotnicy
• W pobliżu rolek rysujemy markerem dwie linie na folii w odległości 10 cm od siebie
• Robimy kolejny obrót owijarką
• Znajdujemy linie i mierzymy odległość między nimi. Powinny być odległe od siebie o 17 cm co oznacza idealny, 70% naciąg folii
• Na koniec zawijamy resztę obrotów i znajdujemy wolny koniec przyciętej folii. Mierzymy wysokość warstwy po rozciągnięciu. Przy folii 75 cm powinna wynosić od 58 do 61 cm, co oznacza uzyskanie 70% naciągu

Jeżeli widzimy, że bela się źle zawija, należy wyregulować owijarkę w oparciu o instrukcje producenta. Kilka minut spędzonych na przygotowaniach do owijania beli zaoszcedzi miesięcy zmartwień, czy pasza się dobrze zakisi.

WSKAZÓWKI ODNOŚNIE KOSZENIA

• Dostosować wysokość koszenia do warunków glebowych i obecności potencjalnych zanieczyszczeń
• Kosić w warunkach suchych: mokra trawa skoszona rano, której pokos tworzy skupiska, nie podsusza się skutecznie. Kosić należy zawsze trawę suchą – bez kropli rosy bądź deszczu na źdźbłach
• Kosic na odpowiedniej wysokości: wysokość runi po koszeniu powinna wynosić 5 – 10 cm, w zależności od warunków glebowych w celu zmniejszenia ryzyka zanieczyszczenia. Najlepsze są kosiarki dokładnie podążające za profilem gruntu. Jeśli maszyna kosi byt nisko, należy ją wyregulować, aby uzyskać optymalną wysokość koszenia. Zwiększy to szybkość koszenia i późniejszy odrost trawy do wypasania lub kolejnego zbioru trawy na kiszonkę.

PODSUSZANIE

Udana produkcja kiszonki wymaga szybkiego podsuszania, dzięki czemu uzyskuje się optymalną zawartość suchej masy (30-55%). Poprawia to przebieg zakiszania i ogranicza rozkład białek oraz zwiększa zawartość płynu pofermentacyjnego.

• czas podsuszania należy ograniczyć do minimum, aby uniknąć utraty plonu wskutek rozkładu cukrów i białek w zielonce
• w przypadku trawy na zielonkę zaleca się podsuszanie nie dłużej niż 24h
• Zastosowana metoda suszenia ma wpływ na czas podsuszania niezbędny do uzyskania odpowiedniej zawartości suchej masy (SM). Metoda szerokiego rozrzucania zielonki na polu często wymaga krótszego czasu podsuszania (Tabela 2)

TABELA 2 – CZAS PODSUSZANIA NIEZBĘDNY DO UZYSKANIA ODPOWIEDNIEJ ZAWARTOŚĆ SUCHEJ MASY

WSKAZÓWKI ODNOŚNIE PODSUSZANIA

• natychmiast po koszeniu rozrzucić zielonkę. Podsuszanie jest szybsze, jeśli pory roślin są otwarte (100 litrów wody na tonę na godzinę); przy zamkniętych porach spada do 20l/t/h. Pory pozostają otwarte jedynie przez dwie godziny po skoszeniu, dlatego rozrzucenie zielonki ułatwia odparowywanie wody z niezamkniętych jeszcze porów
• dodatki przyśpieszają podsuszanie, ponieważ otwierają powierzchnię liści i zwiększają parowanie
• zielonki bez dodatków należy jak najszybciej szeroko rozrzucić po koszeniu za pomocą przetrząsacza, aby ułatwić podsuszanie
• w przypadku dużych plonów szczególnie istotne jest zastosowanie przetrząsacza, aby umożliwić równomierne podsuszanie zielonki i uniknąć obecności mokrych i niepodsuszonych roślin przy ziemi
• należy kontrolować pogodę – w gorące i wietrzne dni schnięcie i uzyskiwanie odpowiedniej zawartości suchej masy odbywa się szybko i można przeoczyć optymalny moment
• zielonkę o zawartości suchej masy powyżej 45% trudno prasować, zaś przy zawartości suchej masy 65% obniża się wydajność fermentacji mlekowej
• bezpośrednio przed prasą zwijającą należy stosowa zgrabiarkę. Szerokość pokosu powinna być prawie tak szeroka jak szerokość zbierania prasy – trochę więcej zielonki powinno znajdować się w części zewnętrznej niż w środku pokosu.

SZYBKOŚĆ SUSZENIA MA ZNACZENIE

Trawa powinna suszyć się 24h, a rośliny motylkowe 48h. Badania dowiodły, że ilość zarodników grzybów zwiększa się 1000 krotnie w suszącej się kiszonce. Tej sytuacji można zapobiec, rozrzucając kiszonkę bezpośrednio po cięciu, ponieważ plon schnie wówczas znacznie szybciej. Błędem jest pozostawianie zielonki w wąskich, grubych rzędach.

PRAKTYCZNE METODY MINIMALIZOWANIA WYSTĘPOWANIA PLEŚNI PODCZAS BELOWANIA I SKŁADOWANIA KISZONKI

USUWANIE TLENU Z BELI

• używaj belownicy rozdrabniającej by zwiększyć gęstość kiszonki i zmniejszyć ilość tlenu w beli
• upewnij się, że z beli nie wystają żadne źdźbła, szczególnie na krawędziach beli
• szybko zwiń bele, idealnie w ciągu 24h, skraca to czas, w którym fermentacja pochlania tlen. Opóźnienia w zawijaniu ułatwiają wzrost grzybów i zwiększają ryzyko zepsucia się paszy.

TABELA 1 – WPŁYW ILOŚCI WARTSW FOLII NA PROCENTOWE POKRYCIE BELI PLEŚNIĄ

UTRZYMYWANIE BEZTLENOWYCH WARUNKÓW WEWNĄTRZ BELI PODCZAS SKŁADOWANIA

• upewnij się, że podłoże, na którym ma być składowana kiszonka jest płaskie i nie ma w pobliżu żadnych ostrych przedmiotów, które mogłyby uszkodzić folię
• zawijaj bele w miejscu ich składowania i ostrożnie przemieszczaj na pryzmy
• zawijaj bele w minimum 4 warstwy folii, warto jest rozważyć zastosowanie 6 warstw w celu zapewnienia maksymalnej ochrony przed tlenem. Tabela 1 pokazuje rezultaty badania przeprowadzonego przez IMUZ w Polsce. Przebadano wówczas zależność pomiędzy ilością warstw folii a występowaniem pleśni
• niezwłocznie naprawiaj uszkodzone bele
• pokryj pryzmy bel siatką w celu uniknięcia szkód spowodowanych przez ptaki i owady.

METODY ZBIORU ORAZ TECHNIKI
ZAKISZANIA KOSZENIE ORAZ PODSUSZANIE

• w roku zasiewów należy pozwolić uprawie zakwitnąć przed pokosem. To wzmaga rozwój brodawek na korzeniach co wzmaga proces wiązania azotu N. W kolejnych pokosach dopuszcza się zbiory pomiędzy pączkowaniem a wczesnym kwitnięciem Należy zachować 6 – 8 tygodniową przerwę między pokosami
• rocznie można przeprowadzić kilka pokosów, przy czym ilość zbiorów wpływa na ilość oraz jakość kiszonki
• aby uniknąć zanieczyszczenia paszy ziemią, należy kosić kiszonkę na wysokości 12 – 15 cm ponad ziemią
• skoszona kiszonkę ułóż w rzędy możliwie jak najszersze tak aby ułatwić podsuszanie
• nie należy uszkadzać zielonki poprzez mechaniczna obróbkę
• kiszonkę należy suszyć przynajmniej przez 48 godzin, uzyskując w ten sposób współczynnik suchej masy pomiędzy 28 i 35%
• jeśli w procesie obróbki mechanicznej ulistnienie roślin ulegnie uszkodzeniu, zagrożona jest zawartość suchej masy oraz białka w kiszonce.

ZAKISZANIE

Chociaż motylkowe będą równie dobrze zakiszały się w belach jak i silosach, warto jest rozważyć pierwszą opcję ze względu na możliwość łatwiejszego wyprodukowania paszy z małych areałów. Tego typu podejście zapewni pełne wykorzystanie mniejszej ilości kiszonki wyprodukowanej z roślin motylkowych, którą można zastosować np. w karmieniu krów we wczesnym okresie laktacji, gdy zapotrzebowanie na wysokobiałkową pasze jest większe.

• należy zastosować dodatek do kiszonki zawierający szczep homo-ferentatywnych bakterii kwasu mlekowego. Takie postępowanie sprawi, że niewielka ilość cukrów w kiszonce zostanie maksymalnie wykorzystana. Badania wykazały, że w kiszonce wyprodukowanej przy pomocy dodatków występuje większa zawartość białka oraz azotu, w porównaniu do kiszonki wyprodukowanej bez dodatków (wykres 1 i 2)
• beluj przy pomocy belownicy rozdrabniającej, co wzmoże gęstość wewnątrz beli i uwolni cukry, które „napędzą” fermentację. Takie działanie usprawni fermentację, usunie tlen z beli oraz zmniejszy ilość wyprodukowanych bel, tym samym mniejsze będą koszty produkcji
• bele należy zawijać w folię dobrej jakości w miejscu ich składowania. Optymalne bele powinny być zawinięte w 6 warstw folii. Rośliny motylkowe mają grubsze łodygi co sprawia, że ryzyko uszkodzeń warstwy izolującej jest dużo większe.

SKARMIANIE

• rośliny motylkowe narażone są na mniejsze ryzyko psucia się z powodu dostępu tlenu, aniżeli trawy lub zboża
• wprowadzając kiszonkę z roślin motylkowych jako składnik diety, stopniowo maksymalizując jej udział w paszy dla:
  • Całkowitej liczby pogłowia w gospodarstwie, w celu zmniejszenia zapotrzebowania na koncentraty paszowe
  • Bydła mającego zwiększone zapotrzebowanie na białko, jak krowy we wczesnym stadium laktacji.